Brand in de turbinekamer

In de vroege ochtend van donderdag 21 september 2023 brak er een brand uit in de turbinekamer van het complex in Rozenburg (gemeente Rotterdam). “De eerste leden van mijn team waren om half 8 aanwezig, en rond die tijd werd duidelijk dat het pand ontruimd moest worden.

Het gebeurde op mijn verjaardag, en onderweg in de auto werd ik gebeld dat er ontruimd werd.” De brand leek dezelfde dag nog onder controle te zijn. “Na het sein ‘brand meester’ dacht iedereen: ‘Nou, het zullen wel een paar zware weken worden.’ Maar die nacht laaide de brand toch weer op.” Op zaterdag was de brandweer klaar met blussen en was de brand écht uit.

Wim Geuze, manager controlling

Financiële gevolgen in kaart brengen

Aanvankelijk leek het erop dat de grootste verwerkingsplaats van AVR enkele weken stil zou liggen. Al snel werd echter duidelijk dat dit een fors project zou worden, waarbij de controllers aan de slag moesten om de financiële gevolgen van het stilleggen van de plant in kaart te brengen. “Door de brand komt het afval even niet onze kant op, maar je kunt het natuurlijk niet dagen of weken bij onze klanten of op straat laten liggen. Daar komt al snel druk op. Bovendien zijn we ook de grootste stadswarmteleverancier van Rotterdam, en de winter kwam eraan.”

Dat levert aanzienlijke operationele uitdagingen op, nu duidelijk is dat de fabriek die winter niet beschikbaar zal zijn. Op het moment van schrijven, in juli 2024, draait de fabriek nog altijd niet. Sinds 1 oktober 2024 is de verbranding weer opgestart, en in de loop van het jaar moet de plant weer vol draaien.

Wat betekent dit voor de financiën?

Voor Geuze en zijn team draait het natuurlijk vooral om het financiële plaatje. “Wat betekent dit voor de inkomsten? Wat is het resterende verdienvermogen in verhouding tot alle kosten die we gaan maken? Dat zijn geen scenario’s die je helemaal uitgewerkt op de plank hebt liggen.

In de eerste plaats kom je terecht in de wereld van verzekeraars. Hoe zit dat? Hoe zijn we verzekerd en hoe werkt dat precies? Want je bent wel verzekerd, maar als er iets gebeurt, moet je in de kleine letters duiken. Daarnaast zijn er de aandeelhouders, en we worden ook deels gefinancierd door banken en private financiers. Die lezen ook kranten. Al deze stakeholders willen natuurlijk meteen weten hoe ernstig de situatie is, zowel op operationeel als op financieel gebied.”

Theoretische scenario opbouwen

De verzekeringsvraag wordt snel complex, omdat het begint met de materiële schade, die je nog redelijk kunt inschatten. “Hoewel dat ook geen makkelijke vraag is, want er staat een fabriek van veertig jaar waarin veel is geïnvesteerd.

De tweede vraag is echter veel ingewikkelder: hoeveel omzet en marge gaat je verloren? Dat wil een verzekeraar precies weten. Als je wél had gedraaid, wat had je dan verdiend en wat blijft daarvan nu over? Nou, daarop kun je afstuderen, want je moet een theoretisch scenario opbouwen: als we gewoon door hadden gedraaid, hadden we dit gehad.”

Overleg met stakeholders

Overleg met de stakeholders draait in zo’n crisissituatie om vertrouwen, dus voor AVR was het belangrijk om open en transparant te communiceren over wat er precies speelde. “Je bent opeens een risico, en dan zie je de hele dynamiek met financiers, aandeelhouders en verzekeraars veranderen.

Dat verandert ook het werk voor mijn team compleet. Normaal gesproken hebben we een vrij voorspelbare cyclus: met afval komt energie, in de winter leveren we wat minder stadswarmte maar meer elektriciteit, en in de vakantieperiode is er wat minder afval. Dat is allemaal redelijk goed uit te tekenen.”

Inspelen op nieuwe situatie

De brand bracht abrupt een einde aan de voorspelbare bedrijfscyclus, waardoor de controllers nauwlettend de impact op zowel de voorkant (het afval) als de achterkant (de energie) volgen. Toen duidelijk werd dat de stadswarmtelevering flink zou afnemen, ging het bedrijf direct in gesprek met de leveranciers. “Wij verkopen het niet rechtstreeks aan de consumenten; wij leveren aan de energiebedrijven. Samen hebben we extra back-upfaciliteiten gecreëerd.

Op ons terrein, waar we normaal stoom opwekken door afvalverbranding, verwarmen we nu water met gas. We zijn dus tijdelijk minder duurzaam en gebruiken meer gas, maar het was belangrijk om snel in te spelen op deze nieuwe situatie.”

Wie gaat dat betalen?

Voor een groot deel waren de gesprekken operationeel, waarbij het bedrijf en zijn partners op zoek gingen naar praktische oplossingen. “Voor de financiële afdeling rijst de vraag wie dat gaat betalen. In de eerste gesprekken komt die vraag vaak nog niet aan bod, maar het duurt niet lang voordat hij wordt gesteld. We zijn open en coöperatief geweest richting banken, klanten en de overheden die afval inzamelen.

Zo hebben we nu een tijdelijke vergunning om afval op te slaan en brengen we afval naar andere verwerkers. Het is namelijk cruciaal dat we ondanks alles afval blijven innemen. Het zal niet aan ons liggen dat ergens afval blijft liggen. Wij doen er alles aan om dat te voorkomen.”

Concurrenten

AVR is een van de grootste afvalverwerkers van Nederland, dus die hoeveelheid afval kan niet zomaar ergens anders heen. “Zo’n 40% wordt nu door concurrenten verwerkt. Maar niet iedereen heeft die extra capaciteit, dus we hebben ook gekeken naar mogelijkheden voor verwerking in Scandinavië.

Voor de overige 60% hebben we een vergunning om het tijdelijk op te slaan. Dat afval mag niet permanent opgeslagen blijven, dus zodra we weer operationeel zijn, zullen we het in de komende 3 jaar verwerken.”

Tijdelijk businessmodel

Het team van controllers is verdeeld over verschillende aspecten van de bedrijfsvoering. “Zo heb ik een controller die gespecialiseerd is in de afvalomzet en een ander die zich richt op de energieomzet. Daarnaast zijn er controllers voor onderhoudsinvesteringen en projecten. Verder zijn er ook controllers die zich specifiek bezighouden met productie, verwerking, levering, optimalisatie en de bijbehorende kostenstructuur en organisatie.”

“Dus je gaat aan de slag met het team. Neem bijvoorbeeld de controller die verantwoordelijk is voor de afvalomzet. Normaal is het vrij duidelijk: er komt afval binnen, wij sturen de factuur en verwerken het zelf. Maar nu wordt het afval door het hele land verspreid, met tientallen transporteurs.

We moeten inventariseren waar het heen kan en binnen welke termijn. Omdat het hele bedrijfsproces is veranderd, heb ik daar nu extra ondersteuning ingezet. We zijn gedwongen een tijdelijk businessmodel te omarmen: we zijn nu deels een soort afvalhandelaar en logistiek dienstverlener geworden, in plaats van verwerker.”

Aandacht voor projectcontrol

De plantcontrollers van AVR houden zich normaal bezig met de efficiëntie van de productie en de kosten van de plant. “Dat deel van hun werk viel tijdelijk weg, omdat de plant niet draaide. Maar er ontstond een compleet nieuwe stroom aan kosten door de brand, tot en met de afvoer van het bluswater. Ook het gebrek aan eigen stroomproductie op de locatie zorgde voor extra kosten. De stabiliteit in het kostenpatroon verdween volledig.

Normaal houden de controllers het budget in de gaten en hoe dat zich door het jaar ontwikkelt. Opeens was er maar één prioriteit, budget of geen budget: schade beperken en stabiliseren. Daarnaast staan we door de brand nu voor enorme investeringen om de operatie zo snel mogelijk weer op te starten. Dat vraagt extra aandacht voor projectcontrol, vooral in combinatie met de hoge tijdsdruk waaronder de herbouwprojecten moeten worden gerealiseerd.”

Mensen die weten hoe het echt werkt

Geuze geeft aan dat het noodmodel veel te danken heeft aan de kennis van de oudgedienden binnen het bedrijf. “De les die ik hier heb geleerd, is dat je in een niet-standaardsituatie kunt leunen op de mensen die al jaren bij AVR werken en precies weten hoe alles in elkaar steekt. Zonder hen kun je niet zo snel schakelen en inschatten wat de gevolgen zijn, en hoe je een nieuw proces binnen het bestaande bedrijf kunt organiseren.”

Bronvermelding interview met Wim Geuze (manager controlling bij AVR) door Henk-Jan Buist, webredacteur bij CMweb en Finance Academy E-learning). Henk-Jan Buist werkt sinds 2020 bij VMN Media als financieel journalist. Hij is daarnaast gespecialiseerd in technologie en houdt zich graag bezig met ontwikkelingen op het gebied van fintech en wat AI betekent voor financials. Ook schrijft hij regelmatig tutorials over Excel en Power Query. Voordat hij bij CM: aan de slag ging, werkte Henk-Jan als journalist bij onder meer technologiesites Computerworld, Webwereld en CIO.nl.